Mulchen voor biodiversiteit én klimaat! 

Mulchen

Mulchen is het toedekken van de bodem met een laag tuinresten. De bodem bedekken is waar de natuur naar streeft. Een kale bodem zal zonder ingrijpen volgroeien met “onkruiden”. Het mulchen is een heel natuurlijke ingreep. De tuinresten waarmee wordt gemulcht stellen daarbij hun waardevolle voedingsstoffen terug ter beschikking aan de bodem en de bodemorganismen. De kringloop sluit zich. Mulchen is een techniek die zowel in de groente- en de siertuin, als tussen kruiden of onder kleinfruit toegepast wordt en zinvol is. 

 

Hoe werkt mulchen? 

De bodembedekkende mulchlaag remt de verdamping van het bodemvocht, de uitdrogende wind en de felle zon kunnen door de mulch minder goed bij de bodem waardoor die vochtig blijft. Mulch tempert ook de temperatuurverschillen in de bodem en het vangt allerlei externe druk op bijvoorbeeld van slagregen, voetstappen, wielen,... Donkere, vochtige en veilige omstandigheden onder en in de mulchlaag stimuleren bovendien het bodemleven dat de mulchlaag koloniseert. Het zijn – net als in compost – bacteriën en schimmels die met de afbraak van de mulchlaag van start gaan, gevolgd en bijgestaan door wormen, pissebedden, miljoenpoten en andere organismen. Telkens deze organismen langs gangen en spleten opnieuw de grond induiken, nemen ze organische stof en voedingselementen mee. Hierdoor verbetert de structuur en de voedingstoestand van de bodem. En hoe gezonder de bodem, hoe groter het vermogen van de planten om ziektes en plagen aan te kunnen. Geleidelijk zal de organische mulchlaag verdwijnen en kan deze aangevuld of vernieuwd worden.  

De biologische kringloop produceert mulchmaterialen ’aan de lopende band’

 

Mulchen kan met houtsnippers, met grasmaaisel, met compost, stro en hooi, bladeren, met plantenresten zoals takjes, schors, noten, droge stengels, … Kortom, de materialen komen het jaarrond in de tuin vrij. Mulchen is een zegen voor de tuinier, want die heeft daardoor minder onkruid te wieden, minder water te geven en minder te bemesten. Op het Comité Jean-Pain is er in 2008-2009 een mulchproef uitgevoerd. Proefvakken van 8 m² werden met verschillende soorten mulchmateriaal bedekt (compost, snippers met en zonder karton, gras en bladeren). Tijdens iedere wiedbeurt werd de tijd gechronometreerd die aan ieder perceel werd besteed. Op het perceel zonder mulchmateriaal moest er gedurende 2 jaar 192 u gewied worden. Op het perceel dat gemulcht is met bladeren bijvoorbeeld werd het aantal uren wieden gereduceerd tot 24 u.

Tabel    Aantal uren wieden van een perceel van 8 m² gedurende 2 jaar.

Geen mulchmateriaal     190 u
Compost     62 u
Gras      52 u
Snippers zonder karton     35 u
Bladeren     24 u
Snippers met karton     7 u

Mulch is ook een absolute topper voor het klimaat

Mulch beschermt de bodem tegen extreme temperaturen door de bodem koeler te houden in warme omstandigheden en warmer in koude omstandigheden. Grote temperatuurextremen kunnen fijne (haar)wortels immers doen afsterven. Hoewel deze extremen zelden vaste planten zullen doden die al enige tijd op hun plaats staan, kunnen ze toch flink wat stress veroorzaken omdat de plant energie vraagt om nieuwe fijne wortels aan te maken. In verschillende studies werd aangetoond dat mulch van organisch materiaal de bodemtemperatuur met bijna 10 °C verlaagt in vergelijking met onbeschermde grond. Grove mulch zorgt voor een minder afwijkende temperatuur in de onderliggende bodem dan fijnere mulch. Ook dikkere lagen organische mulch temperen de temperatuur beter dan dunne lagen. Grove mulch lijkt op dat vlak beter, want dikke lagen fijne mulch met een fijne structuur kunnen de water- en luchtdoorstroming belemmeren. 
 

Mulchmaaien: het mulch-buitenbeentje

Maaien

Bij traditioneel maaien (met de gazonmaaier) worden de grassnippers verzameld en afgevoerd.  Bij mulchmaaien wordt het maaisel extra fijn versnipperd en belandt het tussen de grassprieten op de bodem. Hier worden de fijn vermalen snippers door micro-organismen snel afgebroken. Op deze manier wordt het gazon ook van voedingsstoffen voorzien. Deze graskringloop is klimaat-, milieu- en budgetvriendelijk, want afvoeren van maaisel is niet langer nodig en de bodemkwaliteit vaart er wel bij.  

Mulchen verrijkt de bodem ook met organische koolstof en zorgt zo ook voor koolstofopslag in de bodem. De mulchlaag wordt door bodemorganismen geleidelijk afgebroken en in de bodem gemengd. 

Mulch en biodiversiteit

Mulchmateriaal breekt af tot humus en leidt uiteindelijk tot een betere bodemstructuur. Vroeger werd die afbraak van mulch ook wel ‘vlakcomposteren’ genoemd. De term is wat verouderd geraakt, maar klopt in se wel: in de mulchlaag vinden immers dezelfde processen plaats als in een (trage thuis)compostering, en meestal zijn er dezelfde organismen bij betrokken.

Onderzoek

Uit Vlaco-onderzoek uitgevoerd in 2013 blijkt dat er in dergelijk verterend organisch materiaal heel wat (insecten)leven is terug te vinden, veel meer dan de standaard compostwormen en springstaartjes. We vonden toen (in ±0,2m³ verterend organisch materiaal): 3 soorten pissebedden, 1 soort rolpissebed, 2 soorten duizendpoten, 4 soorten slakken, 4 soorten spinnen, 2 soorten kortschildkever en 2 soorten glanskever. Mulchen verhoogt de diversiteit aan macro-invertebraten. 
In de biologische teelt wordt mulchmateriaal regelmatig ingezet omwille van de schuilplaatsfunctie die het creëert voor natuurlijke vijanden van ongedierte. Uit ander onderzoek blijkt dan weer dat mulch, en dan vooral percelen met organische mulch, significant meer ongewervelde dieren bevat dan percelen met anorganische bedekking. Kale grond bevat altijd het minste aantal ongewervelden. Ook vogels en insectenetende zoogdieren gaan op zoek gaan naar eten tussen de mulchsnippers, terwijl in een niet gemulchte bodem dit fourageren zelden wordt vastgesteld. 

Conclusie

De positieve effecten en gevolgen van mulch op vlak van vochthoudend vermogen, temperatuurtempering en erosiebeperking waren al min of meer gekend. Op basis van divers wetenschappelijk onderzoek kon meermaals worden aangetoond dat mulch ook een positieve impact heeft op klimaat en biodiversiteit. 

 

Mulchen is een thuiskringlooptechniek

Meer weten over mulchen